Việt Nam và Hoa Kỳ đang đánh dấu 25 năm thiết lập bang giao giữa hai quốc gia cựu thù trong bối cảnh thế giới đang có nhiều biến động ở cấp độ toàn cầu như đại dịch Covid-19 hay căng thẳng, đối đầu chưa giảm ở Biển Đông và khu vực.

TQ chê cười tin Hoa Kỳ ‘cấm nhập cảnh 92 triệu đảng viên CS TQ’

Việt Nam có thể “thân Mỹ chống Trung” hay không?

Tuyên bố của Mỹ về Biển Đông: ‘Chưa từng có, nhưng cần thêm hành động cụ thể’

Nhân dịp này một số ý kiến của các nhà nghiên cứu, phân tích, bình luận thời sự và chính trị, cũng như quan sát bang giao Việt – Mỹ chia sẻ với BBC News Tiếng Việt cảm nhận và nhận xét của mình.

Trong đó có ý kiến cho rằng bang giao Việt – Mỹ đang đứng trước cơ hội có tính quyết định lịch sử, quan hệt có tiến bộ, lạc quan, hứa hẹn nhưng Việt Nam không nên quên đề cập và giải quyết vấn đề nhân quyền.

Trong khi lại có ý kiến khác cho rằng Mỹ đang cần Việt Nam do nhận thấy đối đầu với Trung Quốc cần phải có thêm bạn hữu và sự ủng hộ.

‘Cơ hội lịch sử’

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Jonathan London (Đại học Leiden, Hà Lan): Đã có những ý kiến nói về những hạn chế trong quan hệ Việt – Mỹ mà cả hai nước này chưa thể tiến tới hợp tác chiến lược, bởi vì quan hệ Việt – Mỹ còn có những vấn đề. Và tôi thấy là điểm này rất là quan trọng phải nhấn mạnh. Việt Nam tất nhiên phải làm tất cả những gì có thể để đẩy mạnh và bảo vệ quyền lợi của người dân Việt Nam, nhưng mà phải nói rõ Việt Nam cũng có một cơ hội và quyết định có tính lịch sử để lựa chọn.

Việt Nam cần cố gắng để điều chỉnh… tôi thấy trong thời điểm quan trọng này, với những diễn biến đã thấy, muốn Việt Nam và Mỹ phát triển quan hệ mạnh hơn nữa, thì chắc chắn Việt Nam có cơ hội để làm những gì từng bước để quan hệ của hai nước tiến bộ. Nhưng tôi nhấn mạnh một điều trên thế giới, nếu mà nói về Biển Đông thì không có hai nước nào mà có quyền lợi chia sẻ gần gũi hơn so với Mỹ và Việt Nam, như thế sau bao nhiêu năm chiến tranh, quyền lợi của Mỹ và Việt Nam nay rất gần gũi với nhau về an ninh. Còn đối với thương mại, rõ ràng hai nước cũng chia sẻ những quyền lợi lớn.

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Hoàng Ngọc Giao (Viện trưởng Viện Chính sách, Pháp luật và Phát triển): Tôi không nghĩ rằng quan hệ đối tác chiến lược giữa Việt Nam và Hoa Kỳ là bất khả thi, nó chưa đến thôi, nó chưa đúng thời điểm thôi và bây giờ và ở giai đoạn này chính sách đối ngoại của Việt Nam, những dịch chuyển đang hướng đến điều đó và bản thân Trung Quốc cũng góp phần vào đây, họ càng hung hăng, thì họ càng đẩy Việt Nam, thì Việt Nam trong chính sách ba không, hay bốn không của quốc phòng của Việt Nam có một câu nói rất rõ là trong trường hợp nếu Việt Nam bị đe dọa về an ninh, chủ quyền quốc gia, thì Việt Nam vẫn có thể hợp tác, kết bạn với các nước khác, thì đấy là một thông điệp hết sức rõ ràng…

Chính phủ Việt Nam, chính quyền Việt Nam trong 25 năm qua, tôi đánh giá là có những nỗ lực rất là cao, mặc dù chưa đáp ứng được hết những mong muốn, nguyện vọng của người dân, mặc dù lúc này, lúc khác vẫn phải nỗ lực làm dịu đi cái gọi là vấn đề của ông bạn phương Bắc.

Nhà báo tự do Song Chi (cựu Đạo diễn truyền hình): Qua 25 năm, những người cộng sản có thể thấy thành quả trong mối quan hệ giữa hai bên là nhanh. Nhưng với những chuyển động của thế giới thì 25 năm mà chỉ đạt như thế vẫn là chậm. Điều này chủ yếu do sự nghi kỵ, thiếu tự tin từ phía VN.

Để đi vào chất lượng và thực chất hơn, Hà Nội cần phải chứng tỏ sự thành tâm hơn, ngừng đu dây giữa hai bên, đừng có một mặt thì ca ngợi quan hệ Việt-Mỹ, mặt khác vẫn tưng bừng nhắc nhớ quá khứ chiến thắng chống giặc Mỹ với những từ ngữ đầy hận thù, rồi tiếp tục coi Trung cộng là bạn tốt, đồng chí tốt, 16 chữ vàng v.v…

Tiến sỹ Hà Hoàng Hợp (nhà nghiên cứu cao cấp khách mời, Viện Iseas, Singapore): Quan hệ Việt – Mỹ 25 năm qua là thực chất và đã đạt nhiều thành tựu mọi mặt – chính trị, đối ngoại, kinh tế, xã hội, giao lưu nhân dân, nhân quyền. Tới đây, chắc chắn quan hệ này vẫn đi theo mạch hiện nay đang đi, và chắc rằng hai nước sẽ đi nhanh hơn, cùng nhau làm nhiều hơn, để đưa quan hệ hai nước lên những tầm cao mới, tốt đẹp hơn, thực chất hơn.

Có bài học gì?

Trước câu hỏi, quan hệ bang giao Việt – Mỹ trong chặng đường tới đây liệu có cần học hỏi, phát huy bài học hay thành tựu gì không qua chính đúc rút từ trong chính quá trình thiết lập quan hệ này để có thể có sự tiếp nối và thúc đẩy phát triển trong bối cảnh mới, giai đoạn mới tầm trung và dài hạn, các ý kiến đáp:

Tiến sỹ Hà Hoàng Hợp: Hai nước Việt, Mỹ bang giao trên nền vững chắc của việc cùng nhau trân trong và đảm bảo lợi ích quốc gia của từng bên, chủ động xử lý mọi thay đổi, biến động về địa chính trị, địa chiến lược, an ninh khu vực và quốc tế và phát triển quốc tế; đẩy mạnh tham vấn chính trị, đối thoại về nhân quyền, đối thoại quốc phòng nhằm làm sâu sắc quan hệ song phương.

Nhà báo Song Chi: Trong quá khứ đảng cộng sản Việt Nam luôn luôn có những chọn lựa sai lầm. Chọn lựa sai mô hình thể chế chính trị, chọn sai đường, sai đồng minh, bạn bè. Trong bao nhiêu năm qua đảng và nhà nước VN cũng bỏ lỡ nhiều cơ hội tự thay đổi khiến Việt Nam luôn luôn bị nhỡ tàu, Việt Nam bị tụt hậu so với các nước khác và ngày càng lệ thuộc nặng nề vào Trung Cộng. Một lần nữa, quả bóng lại nằm trong tay nhà cầm quyền Việt Nam mà quan hệ bang giao Việt – Mỹ đang phát triển nay là một cơ hội.

Không ai đòi hỏi đảng cộng sản Việt Nam phải ra mặt chống Trung Cộng. Nhưng những điều họ có thể làm là chuẩn bị về nội lực, giải phóng tất cả những gì còn kìm hãm sức dân, kìm hãm sự phát triển của đất nước, để Việt Nam trở thành giàu mạnh về kinh tế, đồng thời chuẩn bị về quân sự, thoát dần khỏi Trung Cộng. Tiếp đến họ phải chuyển đổi thành một quốc gia tự do dân chủ, vì rõ ràng mô hình tự do dân chủ cho đến nay vẫn là mô hình phát triển tốt đẹp nhất của loài người.

Về phía người dân, người dân phải tăng sức ép đối với nhà nước Việt Nam. Phải cho họ thấy nếu họ tiếp tục lựa chọn lệ thuộc vào Trung Cộng, họ sẽ mất lòng dân, mất tính chính danh. Và cuối cùng là mất nước.

Nâng tầm đối tác chiến lược?

Trước câu hỏi liệu quan hệ đối tác Việt – Mỹ hôm nay đã đủ chín muồi để được chính thức hóa và nâng cấp từ đối tác toàn diện lên đối tác chiến lược hay chưa, các nhà phân tích, bình luận nêu quan điểm với BBC:

PGS. TS. Hoàng Ngọc Giao: Một cách ngắn gọn, có thể nói lộ trình đi đến một đối tác chiến lược đã đang diễn ra từ cả hai phía. Từ phía Mỹ cũng rất là nhiệt tình và từ phía Việt Nam tôi tin rằng là đang có những bước đi thích hợp để tiến đến có thể thiết lập được một cách chính thức quan hệ đối tác chiến lược. Còn trên thực tế, hợp tác chính trị, quốc phòng, an ninh cũng như kể cả kinh tế đối với Việt Nam đang có những bước tiến bộ.

Cũng có những ý kiến nêu ra, đề xuất trong chính sách đối ngoại của Việt Nam rằng Việt Nam và Mỹ đã có hiệp định thương mại song phương, nhưng liệu bây giờ đã đến lúc Việt Nam và Hoa Kỳ đàm phán về một hiệp định thương mại tự do Việt Nam – Hoa Kỳ mới hay không?

Điều này rất là tốt cho Việt Nam và cũng là thuận lợi để làm nền tảng cho quan hệ quốc phòng, an ninh như việc Việt Nam mở cửa cảng Cam Ranh, Đà Nẵng, hợp tác về mặt dịch vụ quốc phòng với Hoa Kỳ, đây là một bước đi cụ thể, để dọn được cho một bước tiếp theo chính thức hóa quan hệ hợp tác chiến lược và đây là hợp tác chiến lược mà nhiều người Việt Nam cũng ủng hộ và cũng không có mấy người nghĩ rằng nếu không có được hợp tác như vậy thì Việt Nam theo Mỹ.

Việt Nam không theo Mỹ, Việt Nam có sự độc lập của Việt Nam và tôi cũng chia sẻ phát biểu của Giáo sư Ngô Vĩnh Long rằng câu chuyện hợp tác ở Biển Đông không chỉ có Việt Nam được hưởng lợi, mà đây nằm trong chiến lược lớn về địa chiến lược, địa chính trị của Hoa Kỳ, cho nên đây là đồng lợi ích của hai nước, nó là một thời cơ rất là tốt để cho hai nước hợp tác trên cơ sở bình đẳng, tôn trọng chủ quyền lẫn nhau và tôn trọng thể chế chính trị của nhau.

Nhà báo Song Chi: Quan hệ đối tác Việt-Mỹ về mặt khách quan, tình hình thế giới thì đủ chín muồi để nâng cấp từ đối tác toàn diện lên đối tác chiến lược, nhưng về mặt chủ quan từ nhà nước Việt Nam thì vẫn chưa thể, vì sự khác biệt về thể chế chính trị, quan điểm chính sách đối ngoại “3 không” rồi “4 không” của Việt Nam khiến hai bên chưa và không thể là đối tác chiến lược hay đồng minh được.

Có thể hiểu được Hà Nội không muốn chọc giận Bắc Kinh, không muốn lựa phe, không muốn lại là con cờ trên bàn cờ địa chính trị thế giới, nhưng sự trung lập- chỉ có tác dụng khi ở cạnh một quốc gia biết điều, còn với một Trung Cộng hung hăng, tham lam vô độ thì chính sách 4 không đó rõ ràng là tự trói tay mình, cho Trung Cộng ăn thịt dần.

Tiến sỹ Hà Hoàng Hợp: Về thực chất và thực tế, lúc này có thể đưa quan hệ hai nước thành quan hệ đối tác chiến lược, do hai nước đã có các mối quan hệ cụ thể về kinh tế, chính trị, chiến lược… thông qua các hoạt động hợp tác, đầu tư, tham vấn, đối thoại, đặc biệt là tham vấn chính trị và đối thoại quốc phòng, đối thoại nhân quyền.

Trên thế giới. đã từng có các mối quan hệ song phương và đa phương lúc đầu rất có thực chất, nhưng về sau giảm mức độ thực chất hoặc làm mất ý nghĩa, nhưng các bên cũng vẫn chưa cần phải cùng nhau tuyên bố thay đổi các quan hệ đó.

Kỳ vọng, mong muốn?

Khi được hỏi về mong muốn hay kỳ vọng chứng kiến điều gì trong quan hệ bang giao Việt – Mỹ ở chặng đường tới đây đối với cả hai quốc gia, các nhà bình luận và quan sát nêu quan điểm:

PGS. TS. Jonathan London: Tôi là một người trong số rất lạc quan về quan hệ giữa Mỹ và Việt Nam trong những năm tới và tôi chỉ hy vọng những diễn biến chính trị ở Việt Nam có thể có tiến bộ thêm để giúp cho Việt Nam, lẫn giúp cho quan hệ giữa hai nước được phát triển mạnh hơn nữa, nhưng nói chung thì rất là hứa hẹn hiện nay, dù là còn những vấn đề về dân chủ, về nhân quyền thì Việt Nam chắc chắn phải đề cập trong những năm tới.

Nhà báo Song Chi: Tôi nghĩ, Đảng và nhà nước cộng sản Việt Nam cũng cần phải thấy rõ rằng tham vọng bành trướng về lãnh thổ lãnh hải và tham vọng chia lại trật tự thế giới, vươn lên giành lấy vị trí lãnh đạo toàn cầu của Trung cộng là những tham vọng không bao giờ thay đổi, một khi Trung Quốc vẫn còn dưới chế độ độc tài do đảng Cộng sản lãnh đạo.

Tuy nhiên, Mỹ là quốc gia rất thực tế. Mỹ luôn đặt quyền lợi của nước mình, dân mình lên trên hết. Chính vì vậy, muốn là bạn sòng phẳng lâu dài với Mỹ, Việt Nam phải nỗ lực cải thiện để trở thành một quốc gia “tử tế, đáng tin cậy hơn” và quan trọng là phải có nội lực, phải biến mình trở thành một quốc gia mà các nước khác cảm thấy có như cầu cần phải làm bạn, lợi ich của hai bên trùng khớp với nhau chứ không phải chỉ muốn nước khác giúp mình, bảo vệ mình trong khi mình không làm gì cả, hoặc lại biến thành một con cờ, côn cụ trên bàn cờ địa chính trị của thế giới-điều mà Việt Nam đã cay đắng trải qua.

Tiến sỹ Hà Hoàng Hợp: Quan hệ Việt – Mỹ đã dần đi vào thực chất và phát triển tích cực trong 25 năm qua. Khi mà hiểu biết về thực chất của Việt Nam và của Mỹ có phần chung lớn hơn, thì quan hệ song phương tiếp tục phát triển tốt đẹp hơn. Đòi hỏi chủ quyền của TQ ở biển Đông, và hành xử bấy lâu nay của Bắc Kinh, là rủi ro an ninh lớn nhất đối với Việt Nam. VN luôn hoan nghênh và mong muốn hợp tác tốt hơn với Mỹ và tất cả các nước nhằm cùng nhau duy trì hòa bình, xử lý mọi rủi ro an ninh, thúc đẩy phát triển ở khu vực Đông Nam Á.

Giáo sư Ngô Vĩnh Long: Tôi nghĩ rằng thực chất mới là quan trọng, tôi đã chứng kiến phát triển ngoại giao giữa hai nước không những trong 25 năm qua mà trong 56 năm vừa qua, bởi vì tôi đã ở nước Mỹ trong 56 năm rồi mà tôi thấy rằng quan hệ Việt – Mỹ trong 25 năm qua càng ngày càng tiến mạnh và bây giờ có thể nói rằng trong 10 năm qua là tiến vượt bực. Là bởi vì lợi ích của Mỹ và lợi ích của Việt Nam trong nhiều lĩnh vực đi đôi với nhau, cho nên tôi nghĩ là gọi gì thì gọi, nhưng tôi nghĩ rằng bây giờ quan hệ rất là tốt.

Và tôi xin nói thêm là một trong những lý do là trong 10 hay là 12 năm qua, lá bài của Trung Quốc đối với Mỹ rất là lớn, Mỹ cho Trung Quốc là con cá lớn, Việt Nam là con cá nhỏ, cho nên Mỹ đối đãi với Trung Quốc rất là tốt, đến khi bị Trung Quốc đe dọa thì Mỹ mới thấy là an ninh khu vực, an ninh của Mỹ, an ninh của thế giới là cần có hợp tác của Việt Nam và của các nước trong khu vực. Vì vậy, quan hệ của Việt Nam với Mỹ có thể nói là tiến vượt bậc trong mười năm qua.

BBC có xác nhận rằng liên doanh Rosneft Việt Nam đã hủy một hợp đồng khoan với Noble Corporation, xuất phát từ sức ép của Trung Quốc.

Biển Đông: Bình luận về đối đầu Mỹ – Trung, và diễn tiến sau vụ Repsol

Áp lực của Trung Quốc ‘khiến Việt Nam mất một tỷ đô la’ ở Biển Đông

Repsol nhượng cổ phần ba lô dầu: TQ đe dọa thành công VN trên Biển Đông?

Noble Corporation và công ty điều hành dầu khí Rosneft Việt Nam hủy hợp đồng khoan đã ký giữa 2 bên.

Rosneft Việt Nam là liên doanh giữa tập đoàn Rosneft của Nga (35%), ONGC (45%) của Ấn Độ, và PetroVietnam – PVN (20%) của phía chủ nhà Việt Nam. Trong liên doanh này, Rosneft làm nhà điều hành và đây là công ty có 50% vốn của chính phủ Nga.

“Việt Nam – Noble Clyde Boudre: Hợp đồng trước đó đã bị hủy.” Đó là dòng thông báo vỏn vẹn trên webiste riêng của Noble hôm 9/7. Không có thông tin về nguyên nhân cũng như số tiền Việt Nam phải đền bù.

Noble Clyde Boudreaux là giàn khoan treo cờ Liberia, thuộc sở hữu của công ty Noble Corporation, một công ty đăng ký ở Anh, hoạt động ở Cayman Islands.

Dàn khoan này tới Vũng Tàu vào tháng 4/2020. Đến tháng Năm, Chính phủ Việt Nam họp cân nhắc triển khai Noble Clyde Boudreaux tại Lô 06-01, nơi tập đoàn Rosneft của Nga đã hoạt động được vài năm.

Nhưng mới nhất, Tập đoàn Noble thông tin rằng hợp đồng giàn khoan Noble Clyde Boudreaux đã bị hủy bỏ.

Lô 06-01 nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam tại Bãi Tư Chính, tuy nhiên cũng nằm trong khu vực Đường Chín Đoạn do Trung Quốc tự vẽ ra.

‘Sức ép từ Trung Quốc’

Nguồn tin thân cận với các lãnh đạo ngành dầu khí Việt Nam, ông Nguyễn Lê Minh, thuộc Hội đồng Biên tập và Phản biện Tạp chí Năng lượng Việt Nam, tiết lộ với BBC rằng vụ hủy hợp đồng khoan của Tập đoàn Noble là ‘do sức ép từ Trung Quốc’.

Trả lời BBC News Tiếng Việt, ông Nguyễn Lê Minh nói:

“Không phủ nhận việc Trung Quốc gây sức ép.”

“Đây là giếng khoan thẩm lượng (appraisal well) phía ngoài mỏ Phong Lan Dại, nên nếu để căng thẳng leo thang sẽ ảnh hưởng đến các hoạt động khai thác của mỏ này và các mỏ lân cận trong Lô 06-01 như Lan Tây và Lan Đỏ.

“Chưa kể, còn ảnh hưởng đến tình hình khu vực bể Nam Côn Sơn, nơi có tàu cá và tàu bè quốc tế qua lại.

“Vì vậy, sau khi cân nhắc kỹ, Chính phủ thông qua PetroVietnam đã thông báo nhà điều hành Rosneft Việt Nam cho dừng chiến dịch khoan (của Noble Corporation), và dời sang năm sau.”

Về chi phí bồi thường, ông Lê Minh nói ước tính chỉ khoảng ‘mấy triệu đô la’.

“Thứ nhất, về chi phí thuê giàn khoan, đương nhiên, phía chủ nhà và Rosneft Việt Nam có ảnh hưởng song không nhiều vì chỉ phải trả cho Noble Corporation chi phí hủy hợp đồng mà thôi, ước tính khoảng mấy triệu đô la.

“Thứ hai, về sản lượng khai thác như kế hoạch năm nay, việc dừng giếng khoan thẩm lượng này sẽ không ảnh hưởng gì đến sản lượng khí của Lô 06-01 khi các mỏ hiện hữu như Lan Tây, Lan Đỏ đang khai thác ổn định. Cần biết, khí từ Lô 06-01 cung cấp 9% điện năng của Việt Nam và việc bảo đảm các hoạt động xuyên suốt là ưu tiên hàng đầu.

“Về dài hạn, quyền lợi của các đối tác trong liên doanh Rosneft Việt Nam sẽ không ảnh hưởng gì vì hàng năm, có tính đến trượt giá 2%, điều chỉnh tăng trong thời hạn hợp đồng dầu khí còn gần 10 năm nữa.”

Cũng theo ông Nguyễn Lê Minh, về mặt chính trị, ngoại giao và an ninh lãnh hải, Việt Nam “hoàn toàn chủ động”.

“Tôi muốn nhấn mạnh từ chủ động này là vì ngoài Viện hàn lâm khoa học xã hội chuyên tư vấn về chính sách, đường lối đối ngoại cho Chính phủ thì còn Ủy ban biên giới (Bộ Ngoại giao), Tổng cục 2 (Bộ Quốc phòng) và Cục Tình báo Bộ Công an, cập nhật tình hình, đánh giá rủi ro rất sát sao để tư vấn cho chính phủ đưa ra các quyết sách phù hợp với tình hình. Vì vậy, các lực lượng cảnh sát biển, kiểm ngư, hải quân, chưa cần phải huy động khi tình hình đang trong tầm kiểm soát.

“Việc gây sức ép lên chiến dịch khoan ở Lô dầu khí 06-01, diễn ra trước thềm đại hội Trung ương Đảng XIII, cũng đã được nhận diện và tính đến. Nghĩa là, họ muốn gây sức ép để làm một phép thử về bản lĩnh của các lãnh đạo Việt Nam. Theo đó, họ muốn kéo Việt Nam vào tranh chấp để đi đến đàm phán song phương về các quyền lợi trên biển, mà nếu sa vào, Việt Nam sẽ bất lợi và sa lầy về mặt chính trị.

“Cụ thể là nếu căng thẳng leo thang, hai bên sẽ có các cuộc gặp cấp cao và trước Đại hội Đảng, sẽ ảnh hưởng đến công tác cán bộ và đường lối đối ngoại.

“Trong khi, khu vực Nam Côn Sơn nói riêng và thềm lục địa Việt Nam nói chung, thông qua các hợp đồng dầu khí, không chỉ có quyền lợi của phía chủ nhà mà còn có quyền lợi của các đối tác quốc tế.

“Ngoài ra, ở Biển Đông, ngoài các hoạt động dầu khí, còn có các hoạt động đánh bắt thủy hải sản của các nước trong các vùng đặc quyền kinh tế kinh tế EEZ của mình. Nhìn rộng hơn, nơi đây có nhiều tuyến giao thương, lưu thông hàng hải quan trọng kết nối Châu Âu, Châu Á, Đông Nam Á và Ấn Độ Dương.”

Hậu quả nghiêm trọng?

Áp lực từ Trung Quốc đã khiến Việt Nam phải xuống nước ít nhất là ba lần, Bill Hayton, nhà báo của BBC News, đồng thời là nhà nghiên cứu Biển Đông, nói với BBC News Tiếng Việt.

Việt Nam đã phải bồi thường cho Repsol của Tây Ban Nha và Mubadala của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, số tiền 1 tỷ đô la, theo nguồn tin của Bill Hayton.

Và bây giờ cho tập đoàn Noble.

Bill Hayton nói với BBC News Tiếng Việt rằng sẽ chẳng có công ty dầu khí nào ngờ rằng Việt Nam sẽ lại không tiếp tục xuống nước như vậy trước Trung Quốc.

Ngoài mất tiền, hành động này còn gây ra các hậu quả nghiêm trọng khác về quyền lợi hợp pháp trên Biển Đông và niềm tin với các nhà đầu tư nước ngoài.

Việt Nam đã tạo ra “một tiền lệ tồi tệ” từ vụ Repsol. Và nay vụ hủy hợp đồng với Noble đã “đóng thêm một chiếc đinh lên cỗ quan tài trong nỗ lực phát triển nguồn trữ lượng khí ở khu vực Bãi Tư Chính của Việt Nam”, GS Carl Thayer, nhà nghiên cứu Đông Nam Á kỳ cựu nói với BBC News Tiếng Việt từ Úc.

GS Carl Thayer lo ngại rằng ngành dầu khí Việt Nam không có đủ nguồn lực tài chính để tự mình phát triển tại vùng biển quanh Bãi Tư Chính, trong khi các nhà đầu tư tiềm năng không cảm thấy được khuyến khích bởi các hành động của Việt Nam. “Họ không được đảm bảo sẽ gặt hái được gì nếu đầu tư dài hạn ở Việt Nam”.

“Việt Nam cũng tổn thất vì để mất cơ hội tìm kiếm và phát triển các mỏ khí carbon,” GS Carl Thayer nói.

Nhà báo Bill Hayton thì cho rằng tập đoàn Noble là ‘đòn nghiêm trọng’ giáng vào không chỉ ngành dầu khí Việt Nam mà cả nền kinh tế và cả hệ thống chính phủ Việt Nam.

“Khí đốt từ các hợp đồng khai thác với Repsol và Rosneft sẽ được sử dụng để tạo ra điện cho đất nước. Doanh thu thuế từ các dự án này đóng góp vào ngân sách nhà nước. Nhưng giờ thì Việt Nam sẽ phải tìm nguồn năng lượng mới, phải trả tiền để mua chúng, và chính phủ sẽ mất nguồn thu ngân sách,” Bill Hayton nói.

“Với những diễn biến gần đây, rất khó để các công ty năng lượng khí sẵn sàng mạo hiểm đầu tư vào các khu vực ngoài khơi nơi Trung Quốc có thể phản đối.

Bóng dáng TQ trong mọi quyết định dầu khí của VN ở Biển Đông

GS Carl Thayer cung cấp cho BBC News Tiếng Việt lịch sử can thiệp của Trung Quốc vào các dự án dầu khí của Việt Nam như sau:

Những hành động này của Trung Quốc là nhằm củng cố quan điểm: Bắc Kinh luôn phản đối hoạt động của các công ty nước ngoài tại vùng biển tranh chấp ở Biển Đông, GS Carl Thayer cho hay.

Trong Văn bản Đàm phán Dự thảo Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông ASEAN-Trung Quốc tháng 8/2018, Trung Quốc nêu rõ, việc thăm dò và phát triển dầu khí tại vùng biển tranh chấp phải được thực hiện thông qua sự hợp tác giữa các quốc gia có quyền lợi trên Biển Đông, và sẽ không được chấp nhận nếu hợp tác với các công ty từ các quốc gia ngoài khu vực.

“Nguy cơ cao là Trung Quốc sẽ không buông tha cho Việt Nam và Việt Nam sẽ bị tước nguồn dự trữ năng lượng tiềm năng để thúc đẩy quá trình phục hồi sau COVID-19,” GS Carl Thayer nhận định.

Nhà báo Bill Hayton cũng cho rằng khu vực mà Việt Nam hợp đồng với Noble để khoan thăm dò là khu vực rất rộng lớn, nằm gần các đường ống dẫn khí đã khai thác từ lâu và là vị trí thuận lợi để kéo nguồn đầu tư thương mại. Việt Nam cần nguồn khí ở đây để cung cấp cho nhu cầu năng lượng ngày càng lớn của đất nước.

“Do đó, hẳn phải có lý do nào ghê gớm lắm chính phủ Việt Nam mới bỏ dự án ở đây. Trung Quốc hẳn đã gây ‘áp lực nghiêm trọng’ lên các lãnh đạo Việt Nam, theo Bill Hayton.

Giải pháp nào?

Mỹ mới đây lần đầu tiên chính thức bác bỏ gần như toàn bộ các yêu sách của Trung Quốc trên Biển Đông, và sát cánh cùng các quốc gia có quyền lợi ở khu vực này, như Việt Nam.

Nhưng liệu Mỹ có giúp gì được cụ thể cho Việt Nam không, ví dụ như giúp trong các vụ việc dầu khí với Noble hay Repsol, vẫn còn là câu hỏi lớn.

GS Carl Thayer nhận định rằng cả Mỹ và Việt Nam đều có cùng quan điểm rằng Việt Nam có quyền chủ quyền đối với tài nguyên biển, bao gồm các mỏ khí ở vùng biển gần Bãi Tư Chính thuộc EEZ của Việt Nam. Cả Việt Nam và Mỹ đều phản đối yêu sách của Trung Quốc ở Bãi Tư Chính.

Thế nhưng, “bài phát biểu ủng hộ Việt Nam của ông Pompeo lại đến quá muộn vì Việt Nam đã đưa ra quyết định của mình rồi,” GS từ Úc nói với BBC News Tiếng Việt.

Thay vì trông chờ Mỹ, GS Carl Thayer chỉ ra rằng Việt Nam cần bắt đầu các cuộc thảo luận ở hai cấp độ.

Thứ nhất, Việt Nam cần thảo luận với các quốc gia có quyền lợi ở Biển Đông về một quan điểm chung trước Trung Quốc. Liên minh này sẽ hỗ trợ quan điểm mới của Mỹ.

Việt Nam cũng cần lên tiếng xem Hoa Kỳ đã chuẩn bị đưa ra hành động cụ thể nào, đơn phương, hay hợp tác với Việt Nam, hay trong một liên minh các cường quốc hàng hải có cùng chí hướng.

Thứ hai, Việt Nam cần thảo luận với Nga để xác định xem Rosneft Việt Nam có sẵn sàng tiếp tục hoạt động ở Việt Nam hay không và nếu có thì Nga có gây áp lực ngoại giao lên Trung Quốc để ngăn chặn hành vi quấy rối của họ trong Lô 06-01 hay không?

Nhưng nhà báo Bill Hayton thì nhận định rằng “Trung Quốc đã thắng và Việt Nam đã thua”. Ông nói:

“Bắc Kinh hiện có quyền phủ quyết đối với sự phát triển dầu khí bên trong Đường Chữ U (Đường Chín Đoạn). Nếu Việt Nam muốn sử dụng các nguồn tài nguyên ngoài khơi này, họ cần có khả năng ngăn chặn Bắc Kinh sử dụng lực lượng quân sự.”

“Nói cách khác, Việt Nam cần xây dựng khả năng quân sự và thuyết phục Trung Quốc rằng họ sẵn sàng chiến đấu và có thể giành chiến thắng nếu đối đầu trên biển. Nếu không, trò chơi này đã kết thúc rồi.”

Còn ông Nguyễn Lê Minh nêu quan điểm:

“Trong hai vụ Việt Nam hủy hợp đồng với Repsol và Rosneft, về lý thuyết là giống nhưng bản chất khác nhau. Điểm giống nhau là Trung Quốc luôn gây sức ép bằng việc gửi công hàm ngoại giao đến các nhà điều hành là các tập đoàn, công ty mẹ trước (Repsol và Rosneft). Sau đó, mới leo thang, hạ đặt giàn khoan hoặc gây hấn ở Biển Đông để gây sức ép lên phía Việt Nam.

“Điểm khác nhau là, Repsol là công ty đại chúng và không có vốn của Chính phủ Tây Ban Nha, trong khi Rosneft (công ty có 35% vốn góp ở Rosneft Việt Nam), cũng đã lên sàn giao dịch chứng khoán nhưng có 50% vốn của Chính phủ Nga.

“Vì vậy, đối với lô dầu khí 07/03 (mỏ Cá Rồng Đỏ), sau khi nhận được công hàm phía Trung Quốc, Repsol đã có sự chuẩn bị và ngay khi họ nhận được đề nghị tạm dừng dự án của phía Việt Nam, họ chìa ra các yêu cầu quá khó (Bảo lãnh Chính phủ về bảo đảm khai thác, bảo toàn vốn đầu tư), và rủi ro về trữ lượng trong kế hoạch phát triển mỏ (FDP) đã phê duyệt, trong quá trình phát triển mỏ đã nhận diện nên dẫn đến các đàm phán kéo dài, và chuyển nhượng lại cho PVN.

“Còn đối với Lô 06-01, như đã diễn giải ở trên, Rosneft là nhà điều hành và các hoạt động khai thác vẫn diễn ra bình thường. Lô 06-01 đóng vai trò quan trọng, cung cấp hàng năm khoảng 35% sản lượng khí cho Việt Nam. Rosneft Việt Nam đang là một trong những nhà điều hành dầu khí hiệu quả nhất ở Việt Nam, nên trong trường hợp Trung Quốc gây căng thẳng leo thang, Chính phủ Nga sẽ can thiệp vì họ có quyền lợi trực tiếp ở lô này.”

Về chiến lược của Việt Nam, ông Lê Minh phân tích:

“Về phía chủ nhà, Việt Nam vẫn luôn chủ động và làm hết mình trên tinh thần hòa bình và ổn định để phát triển dầu khí và kinh tế biển. Có thể thấy, ngày 11/6/2020 trước khi chính thức dừng chiến dịch khoan Lô 06-01, các lãnh đạo Việt Nam đã điện đàm với ExxonMobil và Nga. Tổng bí thư Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng điện đàm Tổng thống Nga và theo được hiểu, trong nghị trình chuyến thăm sắp tới của Tổng thống Nga đến Việt Nam, ngoài việc làm sâu sắc thêm quan hệ đối tác chiến lược về an ninh, quốc phòng, sẽ đi sâu về hợp tác dầu khí ở bể Nam Côn Sơn và khu vực lân cận.

“Cùng ngày, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng đã điện đàm với chủ tịch toàn cầu của ExxonMobil, để tái khẳng định “hợp tác với ExxonMobil là rất quan trọng, đóng góp vào hợp tác chung giữa Việt Nam và Hoa Kỳ”. Hiện ExxonMobil vẫn đang tiếp tục đàm phán với PetroVietnam để thúc đẩy dự án Cá Voi Xanh ngoài khơi tỉnh Quảng Nam đi vào triển khai vào năm sau. Ngoài dự án trên, ExxonMobil đang có kế hoạch đầu tư vào các dự án khí hóa lỏng (LNG), lọc hóa dầu và sản xuất điện từ LNG.

“Từ những diễn giải và trích dẫn trên đây, nói lên rằng, hợp tác dầu khí và hoạt động thăm dò khai thác ngoài khơi vẫn được Đảng và Chính phủ quan tâm kịp thời, đúng mức và tạo điều kiện để kiến tạo một môi trường đầu tư bền vững và hiệu quả.”